Udruženje sudija Crne Gore pozdravlja zapažanje Evropske komisije, navedeno u ovogodišnjem Izvještaju o napretku Crne Gore, kojim se dovodi u pitanje sporno penzionisanje crnogorskih sudija, što je još jedan od dokaza da je tom prilikom došlo do grubog kršenja zakonski odredbi i prava sudija.
U Izvještaju EK se decidno navodi: Tumačenje zakonskih uslova za penzionisanje sudija i tužilaca je sporno nakon što je Zakonom o penzijskom osiguranju iz 2020. godine smanjena opšta starosna granica za pravo na penziju za javne funkcionere, odstupajući od odredbi opšteg Zakona o radu. Sudski savjet je u avgustu 2021. godine utvrdio prestanak sudijske funkcije za 23 sudije, po osnovu ispunjavanja uslova za penzionisanje. Od ovih 23 sudije, 11 je pokrenulo postupke pred Ustavnim i Upravnim sudom, pobijajući odluku Sudskog savjeta. Postupci pred Ustavnim i Upravnim sudom su u toku. U februaru 2022. godine Tužilački savjet je proglasio prestanak rada tužilaca.
Podsjećamo, na inicijativu USCG, Evropsko udruženje sudija je još prošle godine uputilo pismo zabrinutosti povodom ovog slučaja, ukazujući isti problem kao i EK, dok je Evropsko udruženje sudija i tužilaca MEDEL zatražilo od Sudskog savjeta da zaštiti crnogorske sudije, a od Ustavnog suda da postupi po inicijativi koju je istim povodom podnijelo USCG. Uz to, zahtjev je bio usmjeren i ka crnogorskim vlastima da izmjene sporne odredbe Zakona o PIO, kako bi se ubuduće izbjegla pogrešna tumačenja, kao u slučaju crnogorskih sudija, koje su zbog ovog pretrpjele diskriminaciju po više osnova (po polu, godinama i u odnosu na javne funkcionere iz druge dvije grane vlasti, gdje pojedini javni funkcioneri obavljaju funkciju sa preko 70 godina), a povrijeđena su im i pravo na rad i slobodan izbor zanimanja, kao Ustavom garantovana prava.
I pored svih napora kako USCG tako i diskriminisanih sudija, crnogorske vlasti su se oglušile na sve navedene reakcije i zahtjeve, dozvoljavajući da se, kao što vidimo, ovaj problem nađe kao jedna od prepreka na putu Crne Gore ka EU.
Iako je sada to suvišno reći, ovo se očigledno moglo izbjeći.
Ostaje zabrinjavajuće i to da je ova, po crnogorske sudije veoma štetna situacija, prošla bez reakcije dijela NVO sektora koje se bave vladavinom prava i zaštitom žena. Nastupile su nesagledive posljedice u radu sudova, koje zbog iznenadnog i prisilnog odlaska u penziju naših kolega i koleginica nijesu mogli neometano da obavljaju svoju Ustavom propisanu funkciju, da sude u razumnom roku i da blagovremeno
odlučuju o zaštiti prava i interesa građana, što dalje znači da su posredno i sami građani pogođeni ovim negativnim tretmanom.
Koliko vidimo, iako je Izvještaj EK glavna tema ovih dana (s pravom), nijesmo primijetili da je iko pomenuo da je Evropska komisija istakla da je penzionisanje crnogorskih sudija označeno kao problem. S druge strane, ne sumnjamo da bi se eventualni nedostaci u radu crnogorskog sudstva ekspresno iznijeli u javnost. To dovoljno govori o generalnom odnosu mnogih društvenih činilaca prema crnogorskom sudstvu.
A kakvo je stvarno stanje u crnogorskom pravosuđu, najbolje ilustruje izjava Oane Kristine Pope, ambasadorke EU u Crnoj Gori, koja povodom pomenutog Izvještaja ističe da “ono što danas najviše zabrinjava u Crnoj Gori jeste činjenica da su neke od ključnih institucija zaduženih za očuvanje vladavine prava blokirane ili da ne funkcionišu u punom kapacitetu” i da “crnogorske vlasti treba da preduzmu hitne korake ka sporovđenju važnih reformi vladavine prava, što se posebno, ali ne i isključivo, odnosi na pravosuđe”.
Ovim je ambasadorka Popa na veoma precizan način ujedno i opisala dugogodišnje napore USCG da zaštiti integritet, nezavisnost i ugled sudijske profesije i sudstva u Crnoj Gori. Međutim, ti napori nailaze na snažan otpor donosilaca odluka u našoj zemlji, što je, konačno, upisano kao još jedan negativni bod u našoj namjeri da postanemo dio zajednice evropskih država.
Nadamo se da će, na osnovu ovih nalaza EK, crnogorske vlasti konačno shvatiti koliko je važno pravilno definisati propise koji se odnose na crnogorsko sudstvo i uvažavati ustavnu podjelu vlasti, koja se već godinama ne poštuje na štetu sudstva u Crnoj Gori.